Melamchi Ambathan muhan

China Nepal Sahitya

Jyotishi kaa aankhama magh 8

Source mai Phohor

Motiram Bhatta Salik

Biswarupa

Disha Mukta

Grantha sankat maa Avilekhalaya

झमकसँग मृत्‍यु-वार्ता

गोपीकृष्ण ढुंगाना

9867 पटक पढिएको 

मृत्यु फरकफरक परिभाषा बोकेर आउँछ 

समय त्यसलाई पर्खिरहन्छ 

सजीव निर्जीव जीवनहरूमा 

मृत्यु एउटा पर्याय बनेर उभिन्छ। 

प्रत्येक क्षण मृत्यु आइरहन्छ, 

मिलनपछिको बिछोड 

एउटा शाश्वत शृंखला 

एउटा आयामिक यथार्थ... 

'मृत्युसँग जन्मिएको युग' शीर्षकमा एक दशकअघि झमक घिमिरेले मृत्युबारे आफ्नो धारणा पोखिसकेकी छन्। तर, उनी अहिले योभन्दा फराकिलो वृत्तमा मृत्युलाई परिभाषित गर्छिन्। अन्‍नपूर्णको जिज्ञासामा जीवन र मृत्युबारेको उनको पहिलो उत्तर उनको धारणामात्र होइन, अन्तिम सत्य मृत्यु बुझ्न काफी छ- 'जीवन जहाँ छ मृत्यु पनि त्यहाँ अवश्य छ। 

 

दुवै आनन्द हो मेरो विचारमा।' उनले आफ्नै पछिल्लो पुस्तक 'समय विम्ब'मा लेखेकी छन्, 'म मर्दा कसैलाई पनि आर्थिक बोझ, शारीरिक कष्ट नहोस्। मेरो शवमाथि कुनै धार्मिक संस्कारको कात्रो नओढाइयोस् र कुनै धार्मिक संस्कार पनि नगरियोस् किनभने म कुनै धर्म र सम्प्रदायको खोल ओढ्न मृत्युपछि चाहन्‍नँ। 

 

कुनै संकीर्ण राजनीतिक स्वार्थ बोकेकाहरूले पनि आफ्नो दलको झन्डा ओढाउन नपाऊन्। मेरो शवलाई सम्भव छ भने वैज्ञानिक अध्ययन, अनुसन्धान गर्न कुनै अस्पताललाई हस्तान्तरण गरियोस्। असम्भव भए सस्तो खर्चमा गाड्ने वा जलाउने काम गरियोस्। यो मेरो अन्तिम चाहना हो।' 

 

काँध दुख्‍ने समस्या र आँखामा चस्माको पावर थपिरहनुपर्नेजस्ता शारीरिक समस्याले केही समयदेखि बिथोलिएकी झमक उपचारकै कारण सही, समयसमयमा राजधानीसँग साक्षात्कार गर्न आउँछिन्। सुदूरपूर्वको पहाडी जिल्ला धनकुटामा बस्दा होस् वा राजधानी आउँदा, उनी प्राय: लेखपढमै व्यस्त हुन्छिन्। 

 

पहिलोपटक उनले पाँच वर्षकै उमेरमा गाउँमा हजुरआमाको मृत्यु देखिन्। 'मैले थाहा नपाई भयो, त्यति बेला म खूब रोएकी थिएँ', उनी बाल्यकालको घटना स्मरण गर्छिन्, 'हजुरआमाको मृत्यु भएको रहेछ, मैले सँगै हुँदा पनि थाहा पाइनँ। म त्यो घटना वर्णन गर्न चाहन्‍नँ।' 

झमक घिमिरे प्रतिष्ठानले राजधानी आएको बेलाका लागि भक्तपुरको बालकोटमा एउटा कोठा भाडामा लिएको छ। त्यही कोठाको एउटा कुनामा बिछ्यौनामा उनी मान्छेका जीवनका कुरा खेलाइरहन्छिन्, लेखिरहन्छिन्। 

 

जीवन बुझे मृत्यु बुझ्न सहज हुन्छ कि मृत्यु बुझे जीवन? भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छिन्, 'तपाईंले आफैं बुझ्नुभएको छैन? जीवन छ र नै मृत्यु पनि छ। जीवन छैन भने मृत्यु कहाँ छ?' 

 

...रगत बगाउनेहरू भन्थे, 'जनताको इतिहास रगत नबगाई लेख्न सकिँदैन।' धरती रगताम्मे बन्दै रह्यो, खोल्साखोल्सीमा मान्छेको आलो रगत लतपतिएको सिनो गनाइरह्यो। मान्छेका लासहरू स्याल, कुकुर, ब्वाँसाहरूले यत्रतत्र तानेर भोजन गरिरहे। त्यहीँ उभिएर त्यो पाशविकता, बर्बरता, क्रूरता देख्दा लाग्थ्यो- यो मान्छे जन्तु कति निर्दयी, कति क्रूर? 

 

मान्छेप्रति एक मनमा घिन लागेर आउँथ्यो, थुइक्क हरामी मान्छे ! यता कतिले आफ्नो जीवनसाथी गुमाएर विधवा बनेर आँसु झार्दा, कयौं बाआमाका काख रित्तिँदा, त्यसको पीडाले औडाहा भएर आँसुका भेल बगाउँदा, कैयौं नानीहरूको आफ्ना बाआमाको अनुहारै नचिनी अनाथ हुनुपर्दाको क्षण देख्दा भक्कानिएर मन गाँठो परेर आउँथ्यो...। 'जीवन काँडा कि फूल' (२०६७) को 'कलम र मृत्युको सन्त्रास'मा उनले जनयुद्धको मरणबारे यसरी लेखेकी थिइन्। 

 

मृत्युलाई जीवन सुरु हुँदाजस्तो 'आनन्द' देख्ने झमकको मन कठोर भएर होइन, केवल अन्तिम सत्य हाँसेरै स्वीकार्नुपर्छ भन्ने हो। प्रसंग मृत्युसँगै जोडिएको छ। उनलाई साहित्य लेख्न थाल्दै ज्यानको धम्की आएको थियो। कतिपय कलम यस्तो धम्कीले बन्द हुन्छन्, भएका छन् तर झमकले कलम रोकिनन्। 

 

उनले यसबारे लेखेकी थिइन्, 'उस्तै कमजोर मनमुटु भएको मान्छे भए त्यसले कहिल्यै कलम बोक्न सक्दैनथ्यो, उसले आत्मबलि दिन्थ्यो र कमल फालिदिन्थ्यो। तर, मैले त्यसो गर्न सकिनँ। किनभने मलाई सत्य बोल्दा लेख्दा मर्न पनि मञ्जुर थियो।' 

 

झमकलाई ज्योतिषीको विश्वास लाग्दैन। तर, उनलाई आफ्नो मृत्युबारे जान्ने चाहना छ। भन्छिन्, 'विज्ञानसम्मत कुराहरूमा विश्वास लाग्छ तर हातको रेखा पढेर भाग्यको घोषणा गर्ने कुरामा विश्वास लाग्दैन।' एउटा मान्छे जन्मिनुसँग पनि विज्ञान छ अनि मृत्युसँग पनि विज्ञान छ, यो उनको बुझाइ हो। विज्ञानमा विश्वास छ र मृत्यु आनन्द हो भने के मृत्यु स्वीकार छ? जिज्ञासामा उनी भन्छिन्, 'अवश्य पनि गर्छु।' 

 

खुट्टाले तीन अक्षर कोरिसकेपछि उनी लामो हाँसिन्। पुन: थपिन्, 'म मृत्युबारे जान्न चाहन्छु। मेरो मृत्युका बारेमा घोषणा गरिदिने ज्योतिषी मकहाँ ल्याउनुहोस्।' फेरि झमक मजैले हाँसिन्। मृत्युअघि रोगले थलिने यथार्थलाई पनि उनी सहज रूपमा लिन्छिन्। थप्छिन्, 'अल्जाइमरजस्तो बिर्सिने रोग पनि बुढेसकालमा एउटा आनन्द हो। होइन? कहिलेकाहीँ सम्झने कुराले टेन्सन दिन्छ।' 

 

'आफ्नो ज्यानको कसलाई पो माया हुँदैन र ! त्यो माया मैले पनि गरेकी थिएँ। तर, त्यो जीवन ज्यूँदो मुर्दासरह बनेर बाँच्नुपर्छ भने त्यसको के अर्थ?', कलम र मृत्युको सन्त्रासमा उनले लेखेकी छन्, 'स्वतन्त्रता र मान्छेको अर्थमा बाँच्न पाइँदैन भने त्यसमा जिउनुको मज्जा थिएन। त्यसमा एक खालको त्रास र कुण्ठामात्र हुन्थ्यो। 

 

मैले त्यस्तो सन्त्रास र कुण्ठाग्रस्त जीवन बाँच्न चाहिनँ र त जीवनका सबै स्वतन्त्रता भोगेँ।' सन्त्रासभित्र मान्छेको आवाज दबेपछि भने उनको कलमसमेत चुप लागेर मौन बस्दैन। मनको धक फुकाएर विचार व्यक्त गर्न नहिचकिचाउने हक्की स्वभावकी उनी मृत्युपछिको संसारलाई 'वाहियात' ठान्छिन्। 

 

'त्यो वाहियात संसारको बारेमा मैले सोचेकी छैन', एक प्रश्नमा उनी भन्छिन्, 'म सधैं सोच्ने गर्छु, मान्छेलाई बाँच्न एकदमै सजिलो छ तर मान्छेले काल बाँच्ने कुरा गाह्रो छ। एउटा समयलाई बचाउने कुरा र त्योसँगै आफूलाई बचाउने कुरा भने गाह्रो छ।' 

 

मृत्युबारे केही लेखेकी झमकले यसबारे अरूले लेखेको भने नपढेको बताइन्। यद्यपि उनी मृत्युबारेको बहस जरुरी ठान्छिन्। 'ती सुन्दर पलहरू एकातिर कष्ट भोग्छ मान्छेले अर्कोतिरबाट मान्छे बिस्तारै मर्दै पनि जान्छ', मृत्यु बहसबारे उनी भन्छिन्, 'तर योबारेमा बहस जरुरी छ। 

 

मृत्यु संस्कार छोट्याउने बहस चल्न थालेका छन्। म त भन्छु, १३ दिने यो संस्कारलाई तीन दिन होइन, १३ घन्टामा झारे पनि हुन्छ।' बच्चा जन्मँदा जस्तो तयारी मृत्युका लागि गर्नु नपर्ने उनी थप्छिन्, 'वास्तवमा शोक घटनासँगै सुरुमै मनाउँछ मान्छेले।' अकालको मृत्युबारे पनि उनको धारणा प्रस्ट छ, 'त्यही त स्वीकार्नुपर्छ भनेको। मृत्यु जहाँ पनि जति खेर पनि हुन सक्छ नि।' 

 

घटना २०५२ सालको हो। हिउँदे घाम तापेर रत्नपार्क (उति बेला टुँडिखेल)मा झोक्राएर बसिरहेका जनकविकेशरी धर्मराज थापाले वरिष्ठ साहित्यकार परशु प्रधानको संयोगको भेटमा सोधिएको जिज्ञासामा भनेका थिए, 'मेरो काल आएजस्तो छ, म बिरामी पनि छु। मर्छु कि क्या हो।' तर झमकलाई भने आजसम्म सोच्ने फुर्सदसमेत छैन रे। 

 

२०५५ सालमा संकल्प कविताकृतिबाट अघि बढेकी उनले २०५७ मा आफ्नै चिता अग्निशिखातिर, मान्छेभित्रका योद्धाहरू, अवसानपछिको आगमन र सम्झनाका बाछिटाहरू लेखिन्।' आफ्नो मृत्युबारे भने अहिलेसम्म उनलाई सोच्ने फुर्सदसम्म मिलेको छैन।

 

 'झमक घिमिरेका कविताहरू'भित्रको 'मृत्युसँग जन्मिएको युग' शीर्षकमा २०६० माघमा लेखेको माथिको कविताको बाँकी अंशले मृत्युबारेको उनको अभिव्यक्ति अझ प्रस्ट रूपमा पोखिएको छ : 

 

मृत्युको एउटा परिभाषा मिलन हो 

अर्को परिभाषा बिछोड 

त्यसैले त, मृत्यु रोदन हो, सन्तुष्टि हो। 

मृत्युवरण गर्नेहरूसँग 

नवयुगको सपना हुन्छ...।

 

२०७१ कार्तिक १५ शनिबार

सुन्दरता बिगार्दै होर्डिङबोर्ड

गोपीकृष्ण ढुंगाना

 0

 0

 

काठमाडौं : सार्क सम्मेलनका लागि महानगरभरिका होर्डिङ बोर्ड हटाएको काठमाडौं महानगरपालिकाले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलभित्र भने अझै हटाउन सकेको छैन। विमानस्थलभित्र होर्डिङ बोर्ड नराख्न महानगरपालिकाले पटकपटक ताकेता गरिरहेको छ। 

 

सर्वोच्च अदालतले पनि बोर्ड नराख्न आदेश दिइसकेको छ। नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले ती होर्डिङ बोर्ड राख्न अनुमति दिए पनि महानगरपालिकाको स्वीकृति छैन। महानगरपालिकाले भिज्युअल पोलुसन मुक्त गर्ने अभियानका साथ एक वर्षभित्रमा महानगरभित्रबाट एक हजार दुई सय होर्डिङ बोर्ड हटाइसकेको छ।

 

तर ललितपुरस्थित ग्रिनतारा मिडिया एन्ड मार्केटिङले प्राधिकरणको आडमा विमानस्थलमा राखेका होर्डिङ बोर्डहरू भने अझैसम्म हटाउन सकेको छैन। प्राधिकरण र ग्रिनताराबीच होर्डिङ बोर्ड राख्नेबारे २०६६ भदौ १ गते सम्झौता भएको थियो। 

 

२०६८ भदौ ११ गते संशोधनसहितको अर्को सम्झौता १० वर्षका लागि गरिएको थियो। सम्झौताअनुसार उसले २०६८ असोज २ गतेदेखि ६ महिनाभित्र सिभिल एभिएसन एकेडेमीदेखि गोल्डेन गेटसम्म ७५ थान, गोल्डेन गेटदेखि अपरेसन विल्डिङसम्म २५ र इन्टरनेसनल टर्मिनल बिल्डिङदेखि डोमेस्टिक टर्मिनल बिल्डिङसम्म २५ वटा होर्डिङ बोर्ड राख्ने अनुमति पाएको थियो।

ग्रिनताराले महानगरपालिकाको ८, ९ र ३५ नम्बर वडामा पर्ने विमानस्थल क्षेत्रभित्र ६ वटा ठूला होर्डिङ बोर्ड, एक दर्जन पोल बोर्ड र पाँचवटा युनिपोल राखेको छ।

यसैगरी दोस्रो चरणअन्तर्गत उसले २०६८ चैत २ गतेदेखि तीन महिनाभित्र एअर कार्गो एन्ड प्रोजेक्ट डिरेक्टर बिल्डिङतर्फ ५० थान राख्ने अनुमति पाएको थियो। यी बोर्ड राखेबापत ग्रिनताराले महानगरपालिकालाई कर नतिरेको एक कर्मचारीले बताए। बोर्ड राख्नेले स्थानीय स्वायत्त शासन ऐन २०५५ को दफा ४३ अनुसार कर तिर्नुपर्ने प्रावधान छ। 

 

महानगरपालिकाले विज्ञापन बोर्ड तथा प्रचारप्रसार सामग्री नियमन गर्ने नीति २०७० बनाएर हटाउ अभियान थालेको थियो। 

 

महानगरपालिका स्रोतका अनुसार ग्रिनताराले विमानस्थलदेखि कोटेश्वरसम्म होर्डिङ बोर्ड राख्ने तयारी गरिरहेको छ। एक कर्मचारीले भने, 'राजनीतिक आडमा यो सबै काम भइरहेको छ।' उनका अनुसार महानगरपालिकाले प्रहरी परिचालन गरेर बोर्डहरू हटाउन थाल्यो तर हातपात भयो, प्राधिकरणले समेत प्रतिवाद गर्‍यो। त्यसपछि महानगरपालिकाले मुख्यसचिव लीलामणि पौड्यालको समेत सहयोग मागेको उनको भनाइ छ।

 

प्राधिकरणको टर्मिनल व्यवस्थापन प्रमुख प्रेमनाथ ठाकुरले प्राधिकरण ऐनले दिएको अधिकार प्रयोग गरेर विमानस्थल क्षेत्रभित्र होर्डिङ बोर्ड राख्ने अनुमति दिइएको बताए। उनले भने, 'पुनरावेदन अदालतले समेत ग्रिनताराकै पक्षमा फैसला दिइसकेको छ। महानगरपालिकालाई ऐन र सम्झौता देखाएर सबै कुरा प्रस्ट पारिसकेका छौं। उसले बुझेको छ।' 

 

महानगरपालिकाका प्रवक्ता शान्तराम पोखरेलले प्राधिकरणले पत्राचार गर्दासमेत नटेरेको बताए। उनले भने, 'हामीले ऐन देखाएर भन्यौं, मान्नुभएन। पत्राचार गर्दासमेत टेर्नुभएन।' महानगरपालिकाको कार्यान्वयन महाशाखाका प्रमुख धनपति सापकोटाले स्थानीय विकास मन्त्रालय पनि यस विषयमा मौन रहेको आरोप लगाए। 

 

उनले भने, 'महानगरपालिकाले ऐननियमअनुसार हटाउनुपर्ने भनेर मन्त्रालयलाई पत्राचार गर्न आग्रह गरेपछि त्यस्तो नरम भाषामा लेख्न मिल्छ? त्यस्तो पत्राचारको कार्यान्वयन कसले गर्छ?' उनका अनुसार विदेशी पाहुना ऐतिहासिक सहर हेर्न ओर्लिनेबित्तिकै रक्सी र चुरोटका भद्दा होर्डिङ बोर्डहरू राख्न मिल्छ? 

 

ग्रिनताराले महानगरपालिकाको ८, ९ र ३५ नम्बर वडामा पर्ने विमानस्थल क्षेत्रभित्र ६ वटा ठूला होर्डिङ बोर्ड, एक दर्जन पोल बोर्ड र पाँचवटा युनिपोल राखेको छ। उनले भने, 'थोत्रा बोर्ड कतिन्जेल राख्दो रैछ हेरूँ। नयाँ राख्नै दिन्‍नौ।' 

 

मन्त्रालयका नगरपालिका व्यवस्था महाशाखा प्रमुख गोपीकृष्ण खनालले महानगरपालिकाले बुँदागत रूपमा यस्ता समस्याबारे जानकारी गराएमा मन्त्रालय सहयोग गर्न तयार रहेको बताए।

 

 २०७१ मङ्शिर २० शनिबार

३७ प्रतिशत नागरिक सहरिया

गोपीकृष्ण ढुंगाना

 

 0

 0

 

फोटो :फाइल फोटो

 ६१ नगरपालिका थप 

काठमाडौं : काठमाडौं र भक्तपुर जिल्ला गाविसविहीन भएका छन्। मन्त्रिपरिषद्को सामाजिक विकास समितिको मंगलबारको बैठकले सात उपमहानगरपालिकासहित ६१ नयाँ नगरपालिका घोषणा गरेसँगै काठमाडौं र भक्तपुर गाविसविहीन जिल्ला भएका हुन्। यसअघि काठमाडौंमा काठमाडौं महानगरपालिका र कीर्तिपुर नगरपालिका र भक्तपुरमा मध्यपुरथिमी र भक्तपुर गरी दुईदुई नगरपालिका थिए। 

 

स्थानीय विकास मन्त्रालयले गत वर्ष ७२ नगरपालिका थप गरेको थियो। अहिले थपिएकासहित मुलुकभर नगरपालिकाको संख्या एक सय ९१ पुगेको छ। मन्त्रालयको नगरपालिका व्यवस्था महाशाखाका प्रमुख गोपीकृष्ण खनालले सुविधा विस्तार र विकासको पहुँचका दृष्टिकोणले नयाँ नगरपालिका घोषणा गर्ने सरकारको अभियानअन्तर्गत ६१ नयाँ नगरपालिका थपिएको बताए। 

 

उनका अनुसार हेटौंडा, जनकपुर, इटहरी, धरान, बुटवल, भरतपुर र नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका बनाइएका छन्। एक सय ९१ वटा नगरपालिका घोषणा भएसँगै मुलुकका ३७ प्रतिशत जनता सहरवासी बनेका छन्। दुई सय ५८ वटा गाविस गाभेर बनाइएका ६१ नगरपालिकामा २२ लाख ३६ हजार सात सय ७९ जनता नगरवासी बनेका हुन्। 

 

मन्त्रालयका प्रवक्ता पूर्णचन्द्र भट्टराईका अनुसार मुलुकभर अब गाविसको संख्या तीन हजार दुई सय ७६ छ। उपत्यकामा काठमाडौंमा नौ, ललितपुरमा तीन र भक्तपुरमा चार गरी १६ वटा नगरपालिका भएका छन्। 'लेले छुट्टै नगरपालिका बनाउने वा बज्रबाराहीमा मिसाउने भन्नेमा विवाद भएपछि प्रस्तावित एउटा नगरपालिका ललितपुरमा घोषणा भएन। यसको टुंगो लगाउन प्राविधिक समितिलाई जिम्मा दिएका छौं', उनले भने। 

 

काठमाडौंमा जोरपाटी केन्द्र हुने गरी गोकर्णेश्वर, फर्पिङ केन्द्र हुने गरी दक्षिणकाली, धर्मस्थली केन्द्र हुने गरी तारकेश्वर, पुखलाछी केन्द्र हुनेगरी शंकरापुर, बलम्बु केन्द्र हुने गरी चन्द्रागिरी, डाँछी केन्द्र हुनेगरी कागेश्वरी मनोहरा, ग्रिनल्यान्ड केन्द्र हुने गरी टोखा, सीतापाइला केन्द्र हुने गरी नागार्जुन र महांकाल केन्द्र हुने गरी बूढानीलकण्ठ नगरपालिका थप भएका हुन्। 

काठमाडौं र भक्तपुर गाविसविहीन तथा हेटौंडा, जनकपुर, इटहरी, धरान, बुटवल, भरतपुर र नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका घोषित। 

ललितपुरमा छ्यासीकोट केन्द्र हुने गरी कार्यविनायक, टौखेल केन्द्र हुने गरी गोदावरी, इमाडोल केन्द्र हुनेगरी महालक्ष्मी नगरपालिका घोषणा गरिएका छन्। यसैगरी भक्तपुरमा गाम्चा केन्द्र हुने गरी अनन्तलिंगेश्वर, सिपाडोल केन्द्र हुने गरी सूर्यविनायक, चाँगुनारायणटार केन्द्र हुने गरी चाँगुनारायण र नगरकोट केन्द्र हुने गरी महामञ्जुश्री नगरकोट नगरपालिका घोषणा गर्न सिफारिस गरिएको हो। 

 

यसैगरी बैतडीको पाटन, बाजुराको बडिमालिका, डडेलधुराको परशुराम, कञ्चनपुरका चाँदनी-दोधारा र झलारी पिपलाडी, 

 

बर्दियाका सानोश्री, ताराताल र बाँसगढी, कैलालीको भजनी त्रिशक्ति र घोडाघोडी, सुर्खेतको भेरी गंगा, रुकुमको मुसिकोट, रोल्पाको लिबाङ नयाँ नगरपालिका घोषणा भएका छन्। 

 

दाङका लमही र त्रिपुर, कपिलवस्तुका वाणगंगा र बुद्धवाटिका, झापोका शिव सतासी, मोरङको लेटाङ भोगटेनी, सुनसरीको रामधुनीभासी, सप्तरीको सप्तकोसी, धनकुटाको पाख्रीबास, 

 

सिरहाको गोलबजार, महोत्तरीको बर्दिबास, इलामको देउमाई, भोजपुरको खडानन्द, संखुवासभाको मादी र सोलुखुम्बुको दूधकुण्डलाई पनि नगरपालिका घोषणा गरिएको छ। 

 

यस्तै नवघोषित नगरपालिकामा सिन्धुलीको दुधौली, बाराका गढीमाई, सिम्रौनगढ र कोल्हवी, पर्साको पोखरिया, रौतहटको गरुडा, धुनषाका गणेशमान चारनाथ, मिथिला र सबैला, चितवनका माडी र नारायणी, काभ्रेको काशीखण्ड, सिन्धुपाल्चोकको मेलम्ची, लमजुङको सुन्दरबजार, रामेछापका मन्थली र रामेछाप र दोलखाको जिरी छन्।

 

२०७१ मङ्शिर १७ बुधवार

के देखेँ सपना

 गोपीकृष्ण ढुंगाना

 

 0

 0

 

सम्भवत: म उपकुलपति (तत्कालीन नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान) को हैसियतले होइन, एक गीतकारको हैसियतले तपाईंकहाँ आएको छु। तपाईंलाई पनि सांस्कृतिक संस्थानको महाप्रबन्धकको रूपमा होइन, एक गायकको रूपमा केही भन्न आएको हुँ।' 

 

एक दिन राष्ट्रकवि माधव घिमिरे स्वरसम्राट् नारायणगोपाललाई भेट्न सांस्कृतिक संस्थान पुगे। नारायणगोपालले सबै कुरा सुनेपछि भने, 'हुन्छ, तर स्वीकृति दिनुभन्दा पहिले म मालती मंगलेको अभ्यास (रिहर्सल) को क्यासेट सुनौं।' 

 

यसरी मालती मंगले नाटकमा नारायणगोपालले स्वर दिएका थिए। जसमा अमर गुरुङले संगीत सिर्जना गरेका थिए। यो नाटक यति चल्यो कि घिमिरेले कल्पना नै गरेका थिएनन्। प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा मात्र ६ महिनासम्म चलेको थियो। त्यो पनि 'हाउसफुल' भएर। पछि हङकङ र अमेरिकामा पनि चल्यो।

 

त्यस्तै २०४२ सालतिरको कुरो हो यो। 'मेरा लागि यो सौभाग्य हो, मैले आफ्नो गीतिनाटक मालती मंगलेका निम्ति अमर गुरुङ र नारायणगोपालजस्ता प्रख्यात संगीतकार र गायक भेट्टाएँ', घिमिरे स्मरण गर्छन्, 'नारायणगोपाल एउटा स्वाभिमानी कलाकार हुन्। 

 

उनी कसैको अघि झुक्दैनथे। स्वाभावकै कारण कसैले मन नपराउँलान् तर यस्ता स्वाभिमानी कलाकार मजस्ता साहित्यकारलाई प्राप्ति हुनुले यस्तो सौभाग्य मिलेको हो।' 

... 

 

एक दिनको प्रसंग हो। माधवले नारायणगोपाललाई फोन गरे। तर फोन पत्नीले उठाइन्। माधवले भने, 'नारायणगोपाललाई पाऊँ न।' उताबाट जवाफ आयो, 'नारायणजी त तपाईंकै गीतको त्यो मस्र्याङ्दी र दरौंदी भेट भएको ठाउँ जानुभएको छ। भन्दै हुनुहुन्थ्यो, गाउनुअघि त्यो ठाउँ कस्तो रहेछ भनेर जिज्ञासा मेटाउँछु।' 

 

माधव पनि मालतीमंगले गीतिनाटक त्यसै उत्कृष्ट भएको होइन भन्छन्। 'उनी संगीतको साधना पनि निरन्तर गरिरहन्थे', माधव भन्छन्, 'रेडियो नेपालमा जाँदा पनि कयौंपटक वाद्यवादन तयार भएर पनि अहिले म गाउँदिनँ भनेर उनी छोडेर हिँडेका छन्। मेरै मालती मंगलेमा पनि पहिले संगीत सिर्जना गराएर ल्याउनु अनिमात्र म यसमा गाउँछु भनेका थिए।'

 

... 

 

संगीतकार अमर गुरुङ र नारायणगोपालको पहिले मिलन गाढा थियो। उनीहरूले मीतसमेत लगाएका थिए। तर दिन सधैं आफ्नो नियन्त्रणमा हुँदैन भनेझैं दुईबीच मतान्तर भयो। आफूसँग काम गर्ने दुवैको बोलचाल बन्द हुनुले घिमिरेलाई पनि मजा भएन। 

 

'यसले धेरैतिर ठूलो असर पुग्छ भन्ठानेर मैले मिलाउने प्रयत्न गरेँ', उनी स्मरण गर्छन्, 'ती दुवैलाई मिलाउन सफल भएँ। सायद त्यसकै मीठो संगम हुनुपर्छ, मालती मंगले अझै अमर छ। जहाँ उनको स्वर कालजयी बनेर बसेको छ।' मालती मंगलेमा नारायणगोपालले नायकको भूमिकामा स्वर दिएका छन्। वसन्त श्रेष्ठले गीतमा प्राण भर्दै नृत्यको सिर्जना गरे। तर घिमिरेलाई नारायणसँगको पहिलो भेट सम्झना छैन। 

 

९६ वर्षीय माधव भन्छन्, 'तर उनले आजै र राति के देखेँ सपना मै मरी गएको... बोलको गीत गाएका छन्। यो सामान्य भेट होइन। एउटा साहित्यकारको अर्को गतिलो कलाकारसँगको हदयस्पर्शी र अविस्मरणीय भेटलाई मैले पनि मनभरि सँगालिरहेको छु।' 

 

गीत गाउनकै निम्ति लेखिन्छ। त्यसै हुनाले त्यो गीतमा तीनैथरीको योगदान उत्तिकै रह्यो। सायद नातिकाजीको संगीत नभएको भए पनि यति लोकप्रिय हुने थिएन कि? घिमिरे प्रश्न तेस्र्याउँछन्। घिमिरेको गीत लेखनबारे नातिकाजीले भनेका रहेछन्, 'घिमिरेका गीतहरू पढ्नासाथै त्यसमा संगीतको स्फुरण पनि हुन्छ। यता उति तानतुन गर्नै पर्दैन।' 

 

... 

 

घिमिरे भन्छन्, 'मेरो गीत राम्रो हुनाले जसले पनि संगीत हाने राम्रो हुन्छ भन्ने होइन तर नातिकाजीले सिर्जना गरेका संगीतहरूले मेरा गीतका भावहरू अझ स्पष्ट बनाउने खालका छन्।' 

 

उनका अनुसार, गीतकारले सानो बिन्दुमा भावलाई भेटे पनि त्यसलाई फैलाउँदै जान्छ र त्यसले गर्दा त्यो केन्द्रबिन्दुमा रहेको भाव ओझेलमा रहन पनि सक्छ जसले संगीतकारलाई झन् गीतको उल्टो भावमा बरालिदिन सक्छ। तर नातिकाजीले सिर्जना गरेका संगीतले आफ्ना गीतलाई ठीक मात्रामा समातेर हदयस्पर्शी बनाएको उनी तर्क गर्छन्। 

 

नारायणगोपाल नेपाली आधुनिक गीतका गायकहरूमा सबैभन्दा जनप्रिय र प्रसिद्ध रहेको घिमिरेको ठम्याइँ छ। यसमा उनका बुबाको सितारवादनको शास्त्रीय सुरले उनलाई प्रभावित पारेको माधवको बुझाइ छ। 

 

'बाल्यकालदेखि नै बुबाबाट प्रभावित भएका रहेछन्', उनी थप्छन्, 'आधुनिक संगीत पूर्व र पश्चिम दुवैथरीले पनि उनलाई प्रभावित पारेको पाएको छु। यी तिनै संगीतका कारण मौलिक स्वर बनाउन, गायनमा जम्न र पृथक् पहिचान पस्किन सकेका हुन्।'

 

२०७१ मङ्शिर २० शनिबार

Narayan Gopal n Madhav Ghimire

Hoarding Board @ Airport

Lead Ghar n School

Lead Ghar n School 1

Karor news

Kos ma janasahabhagita

Bagmati Five Sutra

Jhamak Mrityu Barta

Gramin Sadak

Gramin Sadak 1

Chhathi Mata 71

छठीमातासँग शीर्ष नेताले मागे-संविधान बनाउने शक्ति

गोपीकृष्ण ढुंगाना

२०७१ कार्तिक १३ बिहीवार

 83

 2

 

काठमाडौं : अस्वस्थ, निसन्तान र विपन्नताबाट मुक्ति पाउने विश्वासका साथ सामूहिक रूपमा मनाइने छठ पर्वमा बुधबार अस्ताउन लागेको सूर्यलाई अर्घ दिँदै शीर्ष नेताहरूले संविधान बनाउने शक्ति मागेका छन्। रानीपोखरीमा बुधबार साँझ एमाले नेता माधव नेपाल, एमाओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र नेता डा. बाबुराम भट्टराई तथा कांग्रेसका नेता डा. रामशरण महतले सूर्यलाई अर्घ चढाउने क्रममा हातेमालो गर्दै समयमै संविधान बनाउने शक्ति मागेका हुन्। 

 

नेपालले दाहाललाई संविधान बनाउन कसले कति 'कम्प्रोमाइज' गर्नुपर्ने हो त्यो गर्ने शक्ति मिलोस् भनेका थिए। सबै नेताले समयमै संविधान बनाउनुपर्ने विचार व्यक्त गरेका थिए। गुह्येश्वरी, बल्खु हुँदै साँझ ५.३५ बजे रानीपोखरी पुगेका राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले पनि सूर्यलाई अर्घ दिए। 

 

नेपालले छठको अवसरमा बुधबार देखिएको रानीपोखरीको मनोरम दृश्यले सबै जातजातिबीच मेलमिलापको संकेत गरेको बताए। दाहालले छठले भाइचारा बढाउने काम गरेको बताए। महतले मिथिलाञ्चलवासीले तराईमा मनाउने छठ राष्ट्रिय पर्व बनिसकेको बताए। 

 

नेताहरूप्रति टिप्पणी गर्दै एक वृद्धले भने, 'कमसेकम नेताहरूलाई पनि धर्म र संस्कृतिमा विश्वास र आस्था रहेछ। धर्मको रक्षा गरे आफ्नो पनि रक्षा हुन्छ भन्ने बुझेका रहेछन्। आज छठीमातासँग मागेको शक्तिले संविधान बनोस्।' 

 

स्याङ्जा दरुङसिरुबारीबाट काठमाडौं आएका ६० वर्षीय खेम नेपालीले छठ पर्व पहिलोपटक दे न पाएको बताए। रानीपोखरीमा उनले भने, 'छठको महिमा सुनेर रमाइलो लाग्यो। छठमा सबै जातजातिलाई देख्दा अब हिमाल, पहाड, तराई, गाउँ र सहरबीच तालमेल मिल्न थालेको पाएँ।' 

 

मधेसी जनअधिकार फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले भगवान् राम र द्रौपदीसमेतले छठको व्रत लिएको स्मरण गर्दै सूर्यको उपासनाबाट प्राकृतिक रूपमा शक्ति प्राप्त गर्न सकिने भएकाले छठको महत्त्व रहेको बताए। अहिलेसम्म छठको व्रत नलिएको बताउने उनले भने, 'पछिल्ला वर्षमा देखासिकी, तडकभडक, खर्च र आडम्बर देखाउन थालिएको छ, यो राम्रो होइन।' 

 

उपत्यकाका पोखरी र नदीकिनारमा जम्मा भएर भक्तजनले बुधबार साँझ अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ दिए। पोखरी र नदीकिनार झकिझकाउ पारिएका छन्। 

 

१५ वर्षदेखि छठ व्रत लिँदै आएकी सर्लाही मानपुर हर्पुवाकी सुधा कर्ण यस वर्ष पनि व्रत बसेकी छन्। उनलाई पति शिलाकान्त झाले सघाउँदै आएका छन्। त्रिचन्द्र क्याम्पसमा २८ वर्षदेखि अध्यापनरत सहप्राध्यापक कर्णले भने, 'पत्नीले निरन्तर छठको व्रत लिएर परिवारमा खुसी छाएको छ, कोही अस्वस्थ छैन। छठीमाताले शक्ति दिनुभएको छ।' व्रत बसेकी सबिता जैसवालले भनिन्, 'छठ परम्परा हो, विश्वास हो। भाकल पूरा हुने भएकाले यसको महत्त्व छ।'

 

रानीपोखरीमा आठ वर्षअघि छठ सुरु गर्ने महापर्व छठ समारोह समितिका अध्यक्ष रामचन्द्र शाहले भने, 'बिहीबार बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ दिएर यो वर्षको छठ सकिनेछ।' बिहान उपराष्ट्रपति परमानन्द झा रानीपोखरी पुगेर अर्घ दिने कार्यक्रम छ। 

- See more at: http://annapurnapost.com/News.aspx/story/1565#sthash.PXQbXBka.dpuf

Ankur ma Lead

Lead Ankurma

MLD Bivag

लिभिङ टुगेदरले भत्कायो सिउँदो सजाउने सपना

लिभिङ टुगेदरले भत्कायो सिउँदो सजाउने सपना

गोपीकृष्ण ढुंगाना

 3606

 17

 

काठमाडौं : डेढ महिनादेखि सँगै बसेकी सम्झना फुँयालको केही समयदेखि एउटै सपना थियो, विवेक सिंहको हातबाट सिउँदोमा सिन्दूर सजाउने। विवेकको दाजु र सम्झनाकी दिदी साथी भएकाले सोहीक्रममा चिनाजान भएपछि सिन्धुली डुम्रेबासकी २२ वर्षीया सम्झना र सप्तरी जगतपुर ९ का २२ वर्षीय विवेकबीच छ महिनादेखि 'अफेयर' चलेको थियो। तिहारका लागि गाउँ पुगेर शनिबार बिहान ११ बजे भक्तपुर गठ्ठाघरस्थित डेरामा पुग्दा विवेक छाँगाबाट खसेझैं भए, जब उनले प्रेमीका सम्झनाले झुण्डिएर आत्महत्या गरेको देखे। 

 

'मलाई सिन्दुरले सजाइदेउ विवेक भन्थिन्, धेरैपटक भन्दा पनि मैले जागीर राम्रो होस् त्यसपछिमात्र विवाह गरौंला भनेको थिएँ तर उनले केही साताअघि आफैं सिन्दुर र पोते किनेर ल्याएकी थिइन्। कोठामा बस्दा र वरपर हिँड्दा लगाउँथिन्', विवेकले कार्यालयजाँदा सिन्दुर र पोते नलगाएको बताउँदै अन्नपूर्णसँग भने, 'मलाई पनि अरूले विवाह गरेर बसेका रहेछन् भन्ने भयो भने उत्तर दिइरहनु पर्दैन भनेर ठिक लगाउँदै गर, चाँडै विवाह गरौंला भन्थें।' विवेकका अनुसार, स्वास्थ्य विषय लिएर बिएड गरेकी सम्झना जडिबुटीस्थित एक्साइड ब्याट्रीको कार्यालयमा रिसेप्सनिष्टका रूपमा काम गर्थिन्। 

 

प्लस टु पढिसकेको बताउने विवेकले भने पार्ट टाइमका रूपमा टेक्निसियनको काम गर्ने बताए। उनले काम गर्ने क्रममा कोठामा ल्याएका पुराना कम्प्युटरका केही तार राखेका थिए। उनलाई पत्तोसम्म थिएन, प्रेमीका बिजुलीको प्लकमा जोड्ने त्यही तारमा झुण्डिएर आत्महत्या गर्लिन् भनेर। बिहान साढे ८ बजे कलंकी उत्रिएर कोठामा पुग्दा कोठाको ढोका बन्द थियो। उनले बाहिरको शौचालय प्रयोगपछि धेरैपटक ढक ढक गर्दा पनि ढोका नखुलेपछि उनलाई शंका भयो। भने, 'चामलको बोरा चोकमै राखेको छु, कोठाबाट दुवैजना गएर ल्याउँला भनेर। ढोका नखुलेपछि पछाडिबाट अर्को ढोकामा पुगेर झ्यालबाट चिहाउँदा झुण्डिएको देखें' 

 

'चुकुल अल्झाएको अवस्थाको ढोका हत्तपत्त खोलें, बचाउन सक्छु कि भन्ने लागेर भूइँमा लडाएँ र मुखबाट श्वास दिन थालें तर उनीले त छोडिसकेकी रहिछन्', पछाडिको ढोकामाथिको ग्रीलमा झुण्डिएको बताउँदै विवेकले भने, 'क ल्पनासम्म नगरेको घटना देख्दा यति नर्मस भएँछु कि त्यसो गर्न हुन्न भन्ने नै भएन। उनले यस्तो त नगर्नु पर्ने नि। विश्वासै छैन यस्तो भइसक्यो भनेर।' उनका अनुसार, सम्झनालाई माइती पक्षबाट 'किन गइस्?', 'बिहे गरेकै छैन त्यसरी बस्न हुँदैन' भन्दै टर्चर दिन्थे।

माइतीबाट भनिएका सबै कुरा सम्झनाले नसुनाउने विवेकको भनाइ छ। विवेकको सँगै कोठामा बस्ने ७० वर्षीया इमकुमारी घिमिरेले सम्झना र विवेकबीच सुमधुर सम्बन्ध रहेको बताइन्। 'डेढ महिनाजति भयो सँगै बसेको तर कहिल्यै झगडा त के रिसाएको पनि देखिनँ। हिजोमात्र सम्झनाको काकाको छोरो तिहारको रोटीहरू लिएर आएका थिए', उनले भनिन्, 'साँझसम्म सम्झना हसिखुसी नै थिइन्। बिहान सधैं ९ बजेमात्र उठ्ने भएकाले हामीलाई वास्तै भएन। साँझको खाना भएर तताएर खाएर अफिस जान्थिन् नभए त्यसै हिँड्थिन्।' 

 

सम्झना र विवेकबीच शुक्रबार साँझ अन्तिमपटक फोन सम्पर्क भएको थियो। विवेकले भने, 'मसँग काठमाडौं आउने भाडा नभएकाले चार पाँच दिनपछिमात्र आउँछु भनेको थिएँ। भाडा भएपछि रात्रिबस चढेर आवाज सुनाउँदै म भोलि बिहान आइपुग्छु है भनेर फोन गरें तर उनले पत्याएकी थिइन्। झुटो किन बोलेको भनिन्।' त्यसपछि सम्झनाले चार पाँच पटक मोबाइलमा फोन गरेको तर आफूले थाहा नपाएको उनले बताए।

'बिहानै सरप्राइज दिन्छु भनेर मैले पनि फोन गरिनँ तर उनैले मलाई सरप्राइज दिइन्', विवेकले भने। उनका अनुसार, माइतीबाट धेरैपटक फोन गरेकाले दसैंमा सम्झना गाउँ गएकी थिइन्। उनले भने, 'उताबाट फोन आउँदा उनी म उसैसँग विवाह गर्छु भनिरहन्थिन्।' उनीहरू नवराज कोइरालाको घरमा डेरा बस्दै आएका थिए। 

 

सम्झनाका दाजु राजेन्द्रले बहिनीलाई घरपरिवारले अध्ययन पूरा नभएको र भविष्य सुरक्षित बनाउन तत्काल विवाह नगर्न सल्लाह दिएको बताए। उनले भने, 'यसलाई माइतीले टर्चर दिएको भन्न मिल्दैन। पछि अर्को मान्छे भेटिन्छ हतार नगर भनेका थियौं।' दसैंमा एक रातका लागि घर पुगेर फर्किएकी सम्झनासँग पुन: टेलिफोन सम्पर्क नभएको उनले बताए। भने, 'पोष्टमार्टमको रिपोर्ट अनाउञ्जेल कसैलाई केही भन्न सक्ने अवस्था छैन।' मुचुल्काका लागि टोलीसहित घटनास्थल पुगेको महानगरीय प्रहरी वृत्त ठिमीका प्रहरीनिरीक्षक हर्कबहादुर कार्कीले भने, 'प्रारम्भीक अध्ययनले आत्महत्या गरेको देखिएको छ तर पोष्टमार्टमको रिपोर्ट नआई केही भन्न सकिन्नँ।' 

२०७१ कार्तिक १६ आईतवार 

Siudo Sajaune Sapana

Goro Byauchha : Savamukh

Tihar Deusi katha 71

Bhai Tika 71 Ranipokhari

Baal Sahityakaar

Baal Sahityakaar 1

Dharma Raj Thapa

Kartik Nach Hariman

Kurup Mahanagar

Tin Samuha Hindu Rastra

My Books

Apps We Read

गिटी बालुवाको भाउ दोब्बरभन्दा बढी

गोपीकृष्ण ढुंगाना

२०७१ आस्विन ९ बिही

0

0

 

व्यापारी 'मौकामा चौका' छोप्दै, सरकार मौन

 

काठमाडौं : घर निर्माणका लागि जेठमा एक ट्रिपर गिटीको १८ हजार तिरेका भक्तपुरस्थित कटुञ्जे-३ सुशीला भैरवस्थानका निशिराज ढुंगेलले गतसाता त्यति नै परिमाणको गिटीका लागि ३० हजार रुपैयाँ तिर्न बाध्य भए। गिटीमात्र होइन, १७ हजार पर्ने एक ट्रिपर बालुवालाई २७ हजार र १५ हजार पर्ने चिप्सलाई २७ हजार रुपैयाँसम्म तिरेका छन्। 

 

गिटी प्रतिट्रिपर ४० हजार रुपैयाँ मागेपछि आफू अन्योलमा परेको ढुंगेलको भनाइ छ। 'झन्डै एक महिनाअघि गिटी, बालुवा पाउँदैन भने। चाहियो भनेपछि प्रतिट्रिपर ४० हजार रुपैयाँ पर्छ भने', उनले अन्‍नपूर्णसँग भने, 'फर्मा ठोकेर राखेको थियो, बर्खाको मौसम भएकाले कुहिने डर भए पनि एक साता यसै बसें। 

मनले मानेन, ३० हजारमा कुरो मिलेपछि मगाएँ।' गिटी र बालुवाको कारोबार गर्नेले निजी घर बनाउनेसँग मात्र दोब्बरभन्दा बढी रकम असुलेका छैनन्, सरकारी कामका लागि पनि उनीहरूले उत्ति नै रकम असुलेका छन्। 

 

काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाका प्रमुख श्याम खरेलले पनि प्रतिक्युबिक ४०, ४२ रुपैयाँ पर्ने गिटी वा बालुवा एक सय रुपैयाँभन्दा बढी तिर्न बाध्य भएको बताए। उनले भने, 'आयोजनाले सीधै खरिद गर्दैन, तर मलाई यसको जानकारी आएको छ। 

 

जसरी पनि काम सक्नुपर्ने हुन्छ, नकिनेर पनि भएन भन्छन् ठेकेदारहरू। कतिले काम गर्न सक्दैनौं भनेका छन्, कतिले मूल्य घटोस् त्यसपछिमात्र काम गर्छौं भनेका छन्।' 

 

तिनकुने-माइतीघर सडकखण्डको बानेश्वर ग्रिनबेल्ट क्षेत्रको ठेक्का पाएका अनिल गुप्ताले पहिले चलेको दरमा नौ क्युबिक मिटर गिटी पाइने भए पनि अहिले बढेको ३५ हजार रुपैयाँ तिर्दा पनि साढे सात क्युबिक मिटरमात्र ट्रिपरमा गिटी पाइने बताए। 

 

 

गिटी र बालुवाको कारोबार गर्नेले निजी घर बनाउनेसँग मात्र हैन, सरकारी कामका लागि पनि उनीहरूले उत्ति नै रकम असुलेका छन्। 

 

उनले भने, 'अझ हामीले त एकैपटक धेरै मगाउँदा ३५ हजारमा पायौं, एक दुई ट्रिपर मगाउनेहरूले ४०, ४२ हजार रुपैयाँसम्म तिरका छन्।' उनले दोब्बरभन्दा बढी रकम असुल्दा सरकारदेखि सर्वसाधारणसम्मलाई ठूलो मार परेको बताउँदै सोबारे निर्माण व्यवसायी महासंघमा जानकारी गराउँदा पनि सुनुवाइ नभएको गुनासो गरे। 

 

उनले भने, 'जिल्ला विकास समितिहरूमा बुझ्दा न्यूनतम दर देखाउने गरेको पायौं, तर उपभोक्तालाई सीधै दोब्बर र सोभन्दा बढी असुल्ने गरेका छन्। सरकारले अनुगमन र कारबाही नगरेरै हो यसरी सबैलाई सास्ती भएको।' 

 

नेपाल क्रसर तथा खानी उद्योग व्यवसायी महासंघका महासचिव दीपक भण्डारीले उद्योगमा भाउ नबढाएको दाबी गरे। उनका अनुसार, प्रतिट्रिपर गिटी वा बालुवाको दर यति भन्ने निश्चित पनि हुँदैन। 

 

उनले भने, 'डिपो वा खोलाबाट लगेको, कति दूरीमा लैजाने, कति उत्पादन गरेको हो र कस्तो मेसिन प्रयोग गरेकोजस्ता कुराले दर निर्धारण हुन्छ।' क्रसरव्यवसायीको आफ्नो गाडीले ढुवानी नगरिने भएकाले बिचौलियाले मौकाको फाइदा उठाएको उनको दाबी छ। 

 

सरकारले मुलुकभरका सबै जिल्ला विकास समितिले बर्खाको समयमा खोला खन्न नदिने नियमअनुसार असार, साउन र भदौ महिना ढुंगा, गिटी र बालुवा उत्पादनमा रोक लगाउँदै आएको छ। यस वर्ष सरकारले चुरे संरक्षण क्षेत्र लागू गरी क्षेत्रबाट उत्खनन गर्नसमेत रोक लगायो। 

 

संघीय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयको विकेन्द्रित कार्ययोजना समन्वय शाखाका प्रमुख रमेश केसीले गिटी र बालुवाको मूल्य दोब्बर लिएको गुनासो आएको जानकारी दिए। 'यसमा वाणिज्य विभाग वा मन्त्रालयले अनुगमन गर्नुपर्छ', उनले भने, 'जिविसमार्फत ढुंगागिटी र बालुवाको उत्पादन हुने गरे पनि नियमन निकाय मन्त्रालय होइन।

 

सम्बन्धित जिविसलाई जानकारी गराएर व्यवसायीले ऐनकानुनले तोकेको कर तिरेर बिक्रीका लागि लैजान पाउँछन्।' उनका अनुसार स्थानीय स्वायत्त शासन नियमावली २०५६ ले ढुंगा, गिटी र बालुवा आदिमा जिविसले प्रतिक्युबिक फिट दुई रुपैयाँसम्म निकासी कर लगाउन सक्छ। 

 

यो हिसाबले प्रतिट्रिपर एक हजार रुपैयाँ कर व्यवसायीले सरकारलाई तिर्नुपर्छ। वाणिज्य विभागका महानिर्देशक नारायणप्रसाद बिडारीले यसबारे आफू अनभिज्ञ रहेको बताए। भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालय र वातावरण मन्त्रालयको काम भएको उनको भनाइ छ। 

 

वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयका प्रवक्ता दीपक सुवेदीले मन्त्रालयले खाद्य र पानीको अनुगमन, निरीक्षण र कारबाही गर्ने अधिकार भएको बताए। उनले भने, 'यो स्थानीय विकास मन्त्रालयले गर्नुपर्ने हो। क्षेत्राधिकार नभए पनि प्रधानमन्त्रीको कार्यालयले निर्देशन दिए अनुगमन र कारबाही गर्न तयार छौं। 

 

विज्ञान, प्रविधि तथा वातावरण मन्त्रालयका प्रवक्ता रामआधार साहले पनि गिटी बालुवाको नियमनबारे थाहा नभएको बताए। उनले भने, 'यो हाम्रो सरोकारको विषय नै होइन।' 

 

भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयका सचिव तुलसी सिटौलाले यसको अनुगमन वाणिज्य विभागले गर्नुपर्ने बताए। उनले भने, 'स्थानीय निकायहरूले असोजदेखि खुला गरेकाले अब उचित मूल्यमा पाइनेछ।' 

उपचार अधिकार: नेताको मात्रै कि असहाय बालकको पनि

गोपीकृष्ण ढुंगाना

२०७१ आस्विन १५ बुधवार

1

1

 

काठमाडौं : सरकारी ढुकुटीबाट स्वास्थ्य उपचारका लागि नेताहरूले करौडौं रूपैयाँ बुझेको समाचार आउँदा चार वर्षीय प्रदीपकुमार साह कानु राजधानीका सडक र अस्पताल धाइरहेका छन् तर सहयोग जुरेको छैन। जन्मेदेखि नै दुवै कान नभएका प्रदीपकुमारले स्वास्थ्य विज्ञान र निजी तथा सरकारी अस्पतालको 'सोसल कर्पोरेट रेस्पोन्सीवीलीटी' लाई पनि चुनौति दिइरहेका छन्। विज्ञहरूका अनुसार कानको उपचार सम्भव छ तर शल्यक्रियापछि रा नुपर्ने उपकरणको मूल्य करिब १० लाख पर्ने भएकाले त्यो समस्या बन्न पुगेको छ। 

 

प्रदीपकुमारका बाबु बिहारी साह कानु झण्डै एक महिनादेखि अस्पताल र प्रभावशाली नेताहरूलाई भेटी सहयोगको गुहार लगाइरहेका छन् तर कतैबाट त्यो जुटेको छैन। अहिलेसम्म उनले पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई, एमाले अध्यक्ष केपी ओलीसहित केही अन्यलाई भेटेका छन् र स्वास्थ्य मन्त्रालयमा सहयोगका लागि निवेदन दर्ता गराएका छन्। 

 

 

जन्मजात दुवै कान नभएका प्रदीपको देब्रे खुट्टा भाँचिएको छ। ४.५ प्लस पावरको चस्माबाट उनी मुस्किलले हेर्छन् र बोल्न सक्दैनन्। उपचारका लागि रौतहटबाट छोरालाई लिएर २७ दिनअघि राजधानी आएका २९ वर्षीय बाबु बिहारी हेर्दा ५० वर्ष नाघेजस्ता देखिन्छन्। अस्पतालले उपचारका लागि १० लाख रुपैयाँ लाग्छ भनेपछि खर्च कसरी जुटाउने भन्‍ने चिन्ताले रन्थनिएका बिहारी मागेर खान्छन्, फुटपाथमै सुत्छन् तर आश मारेका छैनन्। उनले भने, 'छोराको उपचारका लागि काठमाडौं आएको हजुर। अस्पताल लाखौं रुपैयाँ माग्छ। मसँग पेट भर्ने पैसासम्म छैन। मागेर खाँदैछु। दिनहुँजसो सडकपेटीमा सुत्दैछु।' 

 

काठमाडौं आएपछि उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पताल महाराजगन्जमा छोराको सिटिस्क्यानसम्म गराएछन्। उनले भने, 'गाउँकै हृदयनारायण साहले फोन गरेकाले अस्पतालमा तीन हजार पाँच सय रुपैयाँ लागेन।' छोराको कानको शल्यक्रियापछि चिकित्सकले मेसिन राख्नुपर्छ भनेको उनले सुनाए। आफू सुकुमबासी भएको बताउने बिहारी गाउँमा कबाडीको काम गर्छन्। गाउँकै आयुर्वेद चिकित्सक नन्दकिशोर झाले पाँच सय रुपैयाँ बाटोखर्च दिएपछि काठमाडौं आएको उनले अन्‍नपूर्णसँग भने। 

 

चिसो सडकपेटीमा सुत्नुपर्दा अहिले छोराको पेट पनि दु न थालेको उनी बताउँछन्। 'शनिबारदेखि ज्वरो आएको छ। गौशालामा एउटा औषधि पसलमा मागेर दबाई खुवाएको छु', फाटेको र मैलो टिसर्ट लगाएका बिहारीले झोला देखाउँदै भने, 'ओढ्ने एउटा पातलो मजेत्रो र एउटा तन्‍ना छ।' आफ्नो क्षेत्र रौतहट क्षेत्र ३ का सभासद् प्रभु साहलाई उनले सहयोगका लागि धेरैपटक फोन गरे तर फोन उठेन, भेट्ने त कुरै भएन। बिहारीका अनुसार उनले एमाओवादी नेता बाबुराम भट्टराईलाई भेटिसकेका छन्। 'भट्टराईबाट सरकारलाई भनिदिने आश्वासन पाएको छु।' 

 

प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालालाई भेट्न धेरैपटक धाए पनि सकेका छैनन्। बिहारीले भने, 'उहाँ पनि उपचारकै लागि अमेरिका जानुभएको रहेछ।' एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीलाई पनि भेटेर उनले भनेका रहेछन्, 'हजुर, हामी गरिब मान्छे। छोराको उपचार गर्नुपर्‍यो।' तर कुनै सहयोग हात लागेको छैन। 

 

त्रिवि शिक्षण अस्पतालको नाक, कान, घाँटी विभागको बोलीसुनाइ शाखाका प्रमुख डा. सुरेश्वरलाल कर्णले प्रदीपको शल्यक्रियापछि राख्नुपर्ने उपकरणका लागिमात्र १० लाख रुपैयाँ लाग्ने बताए। उनले भने, 'शल्यक्रियाका लागि लाग्ने खर्च सहयोग गर्न अस्पतालमा कुरा चलिरहेको छ। त्यसपछि बोल्ने र सुन्ने तालिमका लागि दुईदेखि तीन वर्षसम्म तालिम दिनुपर्छ।' असोज ६ गते स्वास्थ्यमन्त्रीलाई उपचारखर्चका लागि दिएको निवेदन देखाउँदै बिहारीले भने, 'सबैबाट सहयोगको आशा गरेको छु। राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक सिंहदरबारमा ११३००४८२७४१० नम्बरको खाता खोलेको छु।'

उनले आफ्नो मोवाइल नम्बर ९८४१२२६५७९ पनि तत्काल दिन्छन् सहयोगको आसमा। २०४२ सालको जन्ममिति भएको नागरिकता देखाउने बिहारी स्वयं पनि १० वर्षदेखि नसाको रोगी छन्। भारतको बनारसमा गएर जचाएका उनी अझै औषधि खाँदैछन्। 

मन्दिरमा महिला पुजारी

गोपीकृष्ण ढुंगाना

२०७१ आस्विन १६ बिहीवार

0

0

 

काठमाडौं : राजधानीको मरुटोलनिवासी ५७ वर्षीया बिना शाक्य पूजाका लागि सबेरै काष्ठमण्डप परिसरमा रहेको धनुषा मन्दिर पुग्छिन्। मानिसको चहलपहल सुरु हुनुअघि साढे पाँच बजेभित्र उनी मन्दिरबाट बाहिरिसक्छिन्। सोही टोलका धेरैलाई थाहै हुँदैन उनले मन्दिरमा पूजा गरेको। तान्त्रिक पूजा पनि गर्नसक्ने बिना वैदिक पूजामात्र गर्ने गरेको बताउँछिन्। 

 

गुठी संस्थानअन्तर्गतका राजगुठीमार्फत सञ्चालन हुने मठमन्दिरमा भने महिला पुजारी छैनन्। तर निजी, संस्थागत र नगरपालिकाले सञ्चालन गर्ने मन्दिरमा भने महिला पुजारीले पूजा गर्दै आएका छन्। 'बाजेबराजुदेखि धनुषा (नास देव) मन्दिरमा पूजा गर्दै आएकाले अहिले यो जिम्मेवारी मैले समालेकी छु', बिनाले अन्नपूर्णसँग भनिन्, 'भाइहरू बिदेसिएपछि ६ वर्षदेखि पूजा गर्दैछु तर भक्तजनका लागि मन्दिर दिनभर खोल्न सकिएको छैन। उचित व्यवस्थापन नहुँदा मन्दिरमा तान्त्रिक पूजा गर्न पनि सकिएको छैन।' 

 

मन्दिरमा प्रत्येक वर्ष दसैंको महानवमी र विजयादशमीका दिन विशेष पूजा गर्नुपर्ने र राँगो बली दिनुपर्ने भए पनि दिन नसकेकोमा उनको गुनासो छ। उनले राँगोको सट्टा नरिवल, अन्डा र माछाको भोग दिएर मन्दिरमा पूजा गर्छिन्। यो मन्दिर इन्द्रजात्राको एक साताअघि कायाअष्टमीका दिन भने दिनभर खुल्ने उनले बताइन्। यसका साथै १२ बर्से सिकाली माजु मेलामा पनि यो मन्दिर दिनभर खोलिन्छ। काठमाडौं महानगरपालिकाका तत्कालीन कार्यकारीअधिकृत केदार अधिकारी र दरबार क्षेत्र हेर्ने हरि श्रेष्ठले गुठी संस्थानसँग समन्वय गरी मासिक एक हजार पाँच सय रुपैयाँ दिने गरी आफूलाई पूजा गर्ने जिम्मा दिएको बिनाको भनाइ छ। 

 

यसैगरी मालीगाउँस्थित अष्टसिद्धि गणेश मन्दिरमा पनि महिला पुजारी छन्। स्थानीय बासिन्दाले २०४७ सालमा बनाएको उक्त मन्दिरमा हीरालाल महर्जन पुजारी थिए। नौ महिनाअघि महर्जनको निधन भएपछि टोलबासीले उनकी पत्नी ५३ वर्षीया रामकुमारीलाई पुजारी बनाएका हुन्। त्यस मन्दिरको संरक्षक पूर्वप्रधानमन्त्री सूर्यबहादुर थापा हुन्। यो मन्दिर दिनभर खुल्छ। बिहान नित्य पूजा र साँझ आरती हुने उक्त मन्दिरमा वर्षमा एकपटक अक्षयतृतीयाका दिन विशेष पूजा हुन्छ। रामकुमारीले भनिन्, 'उहाँले २३ वर्ष पूजा गर्दा सबै सहयोग गर्ने मै भएकाले पूजाको सबै विधि सिकेकी छु। अब म रहुन्जेल मन्दिरको पूजा मैले नै गर्ने हो।' बिनाजस्तो रामकुमारीले मासिक तलब भने पाउँदिनन्। 

 

ज्ञानेश्वरस्थित शिव मन्दिरको आडमा रहेको आनन्दभैरव मन्दिरमा पनि महिला पुजारी छन्। सातामा एकपटक पालो पर्ने गरी मोहनदेवी राजभण्डारी, लक्ष्मी श्रेष्ठ र सरिता श्रेष्ठले पूजा गर्दै आएका छन्। खासगरी बालबालिका निरोगी हुने र विघ्नबाधा नाश हुने विश्वासका साथ पुग्ने भक्तजनले चढाएको भेटी नै पुजारीहरूको आम्दानी हो। हाँडीगाउँ निवासी ६६ वर्षीया राजभण्डारीले भनिन्, 'बिहान पाँच बजेदेखि साँझ आठ बजेसम्म मन्दिर खोल्छौं। यहाँ नित्य पूजा गर्नु पर्दैन। तर शनि, मंगल र बिहीबार दर्शनका लागि बढी आउँछन्।' यसअघि फुपू र त्यसअघि फुपूकी सासूले पूजा गरेको जानकारी दिँदै उनले आफू मासिक समस्यामा रहँदा बुहारी मन्दिराले पूजा समाल्ने गरेको बताइन्। 

 

गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका उपप्रशासक जयप्रसाद रेग्मीले राजगुठीबाट सञ्चालित मठमन्दिरहरूमा महिला पुजारी राख्ने चलन नभएको बताए। उनले भने, 'महिलामा मासिक श्राव भइरहन्छ। उनीहरू शुद्ध हुन सात दिन लाग्छ। अशुद्ध भएर पूजा गर्न पनि मिल्दैन र सात दिनलाई अर्को पुजारी राख्‍न पनि समस्या हुने भएकाले महिला पुजारी राख्दैनौं।' 

 

संस्कृतिविद् तेजेश्वरबाबु ग्वंगले बडादसैंमा समेत भगवतीको पूजा गरिने भएकाले महिलालाई पूजा गर्न दिन कुनै समस्या नरहेको बताउँछन्। ललितपुरको बज्रबाराही मन्दिरको उदाहरण दिँदै उनले भने, 'पहिले घनाजंगलबीच मन्दिर हुन्थे। त्यस्तो अवस्थामा महिलालाई जिम्मा दिन उचित हुँदैनथ्यो। त्यसैले महिला पुजारी नराखिएको हो। अब सहज हुँदै आएको छ। दीक्षा पाएकाहरूले पूजा गर्दा हुन्छ।'